تنوع یاقوت ها در آسیا و آفریقا، از دگرگونی لایه های زمین تا استفاده های مختلف

تنوع یاقوت ها در آسیا و آفریقا

یاقوت در قاره آسیا به دلیل دگرگونی لایه های زمین شکل می‌گیرد، در حالی که یاقوت های افریقا از نوع آذرین و آتشفشانی هستند. به همین دلیل، یاقوت های افریقایی بیشتر از یاقوتهای آسیایی ناپاکی دارند و در داخل بلورهای یاقوت های افریقایی، ناخالصی و کریستالهای مهمان به وفور دیده می‌شود.

بلورهای یاقوت سرخ در سیستم تریگونال متبلور شده‌اند، اما تنوع آنها به محل حضورشان بستگی دارد. به عنوان مثال، یاقوت های برمه ای به صورت منشورهای هگزاگونال تخت با دو انتها معین می‌شوند. فیزیکی کریستال یاقوت شکستگی های ناهموار و صدفی دارد و کلیواژ یا رخ ندارد. یاقوت درخشندگی شیشه‌ای دارد و جذب طیفی آن در خطوط قرمز، زرد، سبز و بنفش است. در بازار، یاقوت های مصنوعی قرمز به شکل شیشه و دابلت DOBLET یافت می‌شوند. اسپینل SPINEL، گارنت GARNET و تورمالین قرمز RED TOURMALINE کریستال‌هایی مشابه یاقوت هستند که رنگ آنها مانند یاقوت سرخ است، اما در واقع گوهرهای گرانبهای دیگری هستند.

امروزه بیشترین یاقوت‌های موجود در بازار از نوع مصنوعی یا ترکیبی هستند. یکی از نشانه‌ها برای تشخیص یاقوت اصل این است که سنگ اصل اشعه فرابنفش را از خود عبور می‌دهد، در حالی که انواع مصنوعی این ویژگی را ندارند.

پس از یاقوت قرمز ، یاقوت کبود با ارزش ترین سنگ در خانواده ی یاقوت هاست .بهترین رنگ طبیعی یاقوت کبود از معادن کشمیر هند استخراج می گردد و دارای رنگ آبی پررنگ مخملی است . البته یاقوتهای سریلانکا هم می توانند دارای رنگ زیبای یاقوت کبود کشمیر هند باشند. وجود عناصری مانند تیتانیوم و آهن باعث ایجاد رنگ آبی مایل به بنفش در یاقوت کبود می شود .از منابع مهم یاقوتهای کبود می توان کشمیر هند ،سریلانکا ، برمه ، تایلند ، پاکستان ، افغانستان , استرالیا و آمریکا را نام برد .

عوامل مهم در کیفیت و ارزش یاقوت

کریستال سافایر در سیستم تریگونال متبلور می‌شود و شکل‌گیری آن به شرایط معدن وابسته است. به عنوان مثال، سافایرهای معادن سریلانکا به شکل دو هرمی متبلور می‌شوند. این سنگ‌ها دارای شکستگی‌های صدفی و ناهمواری هستند، اما رخ واقعی ندارند و دارای درخشندگی شیشه‌ای هستند.

در درجه‌بندی کیفیت و ارزش یاقوت، چهار عامل مهم تأثیرگذار وجود دارند. این عوامل عبارتند از:

1- رنگ: رنگ مهمترین فاکتور در قیمت‌گذاری کانی‌های رنگی و یاقوت‌هاست. به عنوان مثال، یاقوت قرمز می‌تواند دارای رنگ قرمز، نارنجی یا قرمز مایل به بنفش باشد. اما بهترین رنگ یاقوت قرمز، رنگ قرمز خالص همراه با کمی رنگ بنفش است که به آن یاقوت دانه اناری سرخ می‌گویند. باید توجه داشت که قیمت یاقوت قرمز هنگامی کاهش می‌یابد که رنگ قرمز همراه با رنگ بنفش یا نارنجی و یا حتی قهوه‌ای باشد. همچنین، رنگ قرمز یاقوت باید از غلظت خوبی برخوردار باشد؛ زیرا پایین بودن غلظت رنگ باعث تغییر رنگ قرمز به رنگ صورتی می‌شود که قیمت آن کمتر است.

2- پاکی: پاکی سنگ عبارت است از خالی بودن سنگ از هرگونه ناخالصی‌های درونی و مشکلات سطحی. همانند دیگر سنگ‌های گرانبها، هرچه سنگ پاک‌تر باشد، به قیمت آن افزوده می‌شود.

زیرا وجود ناخالصی‌ها در سنگ نه تنها از زیبایی سنگ کاستگی می‌کند، بلکه در شفافیت، استحکام و رنگ سنگ تأثیر می‌گذارد. باید دقت داشت که یاقوت قرمز پاک بسیار کمیاب بوده و از قیمت بسیار زیادی برخوردار هستند.

3- برش: اگر یاقوت با دقت بسیار برش خورده باشد، ممکن است دارای رنگ و جلای بهتر باشد. در هنگام خرید، به شکل هندسی سنگ برش خورده توجه شود که از قرینگی کاملی برخوردار باشد. اگر برش سنگ مورد نظر گرد است، باید کاملاً گرد باشد و تمام صفحات برش خورده بر روی سنگ باید از نظم و ترتیب خاصی پیروی کنند. در غیر این صورت، بهای سنگ کاسته می‌شود

4- وزن : واحد اندازه‌گیری وزن یاقوت‌ها همانند سایر سنگ‌های گرانبها بر اساس قیراط است. یک قیراط معادل ۰.۲ گرم و یا هر ۵ قیراط معادل یک گرم است. با افزایش وزن سنگ، قیمت آن نیز افزایش می‌یابد زیرا سنگ‌های بزرگتر کمیاب‌تر هستند.

پیشرفت صنعت ساخت یاقوت مصنوعی، جایگزینی برای یاقوت های طبیعی

یاقوت مصنوعی، به دلیل کمبود یاقوت های طبیعی با کیفیت، در صنعت ساخت و بهسازی

های مصنوعی به طور قابل توجهی پیشرفت کرده است. اولین یاقوت مصنوعی با نام “synthetic corundums” توسط آگوست ورنیوال، یک شیمیدان فرانسوی، در سال ۱۸۸۶ ساخته شد. وی فرآیند ذوب-شعله را برای تولید یاقوت های ارزان قیمت اختراع کرد.

صنعت ساخت یاقوت های مصنوعی در سال ۱۹۰۲ آغاز شد و به صنعت جواهرسازی وارد شد. این نوع یاقوت ها دارای خواص فیزیکی و نوری، ترکیب شیمیایی و ساختمان کریستالی مشابه نمونه های طبیعی خود هستند.

جداسازی آنها از نمونه های طبیعی از روی ناخالصی های آنها در لابراتوارهای گوهرشناسی میسر بوده و گاهی این کار توسط گوهرشناسان و در بعضی از نمونه ها می تواند بسیار دشوار باشد و از آنجایی که سنگهای مصنوعی از قیمت کمتری برخوردار هستند حتماً قبل از خرید از اصالت آنها باید اطمینان حاصل شود.

رشد سریع صنعت بهسازی یاقوت و ابتکارات جدید

صنعت بهسازی یاقوت به قدمت‌های قدیمی برمی‌گردد، اما در سال‌های اخیر، ابتکارات جدید در زمینه بهسازی یاقوت با سرعت بسیار زیادی به وجود آمده است. بهسازی یاقوت به دلایل زیر انجام می‌شود:

۱- افزایش، کاهش یا تغییر رنگ سنگ.

۲- افزایش شفافیت سنگ.

۳- افزایش استحکام سنگ.

۴- ایجاد یا حذف اثر ستاره در یاقوت.

البته لازم به ذکر است که کریستال‌های بهسازی شده ممکن است زیبایی و استحکام خوبی داشته باشند، اما باید با ذکر نام کریستال بهسازی شده و با قیمت پایین‌تر به فروش برسند و نه به عنوان سنگ‌های طبیعی با قیمت‌های بالا. همچنین، برای تغییر رنگ یاقوت سرخ، از حرارت استفاده می‌شود .

کاربردهای متنوع یاقوت‌ها در صنایع مختلف

اگر یاقوت‌ها کیفیت مناسبی داشته باشند، در صنایع جواهرسازی و جواهرات استفاده می‌شوند. در غیر این صورت، می‌توان از یاقوت‌ها در صنایع دیگری مانند صنعت لیزر، صفحات برش و سایش ،مته ،ساعت سازی ، دندان پزشکی و … استفاده نمود.