پیدایش گوهرها

[vc_row][vc_column][vc_column_text css_animation=”fadeInDown”]توانایی انسان برای استخراج و حفر کردن محدود به چند هزار متر لایه بالایی زمین می‌شود. قشر سیلیکاته یا لیتوسفر که تا هزار و دویست کیلومتر عمق دارد، مجموع پوسته و جبّه زمین است. در عمق ۲۹۰۰-۱۲۰۰ کیلومتری، جبّه زیرین که از ترکیب فلزات با گوگرد و اکسیژن، تشکیل شده است، وجود دارد.

پایین‌تر ‌از آن در ۳۷۰۰-۲۹۰۰ کیلومتری، هسته نیکل – آهن قرار دارد. برای استخراج کانی‌های مفید و گوهرها، فقط می‌توان در ناحیه اکسیدی و سولفوری یعنی بیرونی‌ترین ‌ناحیه سنگ کره به کار پرداخت.

از نام قشر سیلیکات چنین استنباط می‌شود که عنصر سیلیسیم در این ناحیه نقش بسزایی دارد. سیلیسیم با اکسیژن ترکیب شده و سیلیس را ایجاد می‌کند که به طور خالص و صاف متبلور گشته و به مقدار زیاد به صورت کوارتز ظاهر می‌گردد که به مقدار فراوان در ارتباط با سایر عناصر در سیلیکات‌ها وجود دارد. اغلب کانی‌هایی که تشکیل سنگ‌ها ‌را می‌دهند مانند فلدسپات، میکا، هورنبلند، اليوين و غیره در یک چنین ترکیباتی از سیلیسیم‌اند. گوهرها را می‌توان تا حد زیادی در سیلیکات‌ها یافت.

ما ذخایر انبار کانی ها را معدن می نامیم. معادن را از لحاظ ژنتیک به چهار گروه تقسیم می‌شوند:

•   سنگ‌های آذرین
• سنگهای دگرگونی
• سنگهای رسوبی
• و تشکیلات تخریبی

برای شناخت کانسار گوهرها، سنگ‌های آذرین در رده اول اهمیت قرار دارد. در آتشفشان‌های فعال توده‌های توف به طرف بیرون رانده شده و از دهانه آتشفشان مواد مذاب بیرون می‌ریزد. به این مواد که روی زمین جاری می‌شوند لاوا می‌گویند.

مواد مذاب مایع که در اعماق زمین قرار دارند را ماگما می‌گویند. سنگ‌های حاصل از انجماد این مواد مذاب، سنگ‌های آذرین نامیده می‌شوند.

قسمتی از این سنگ‌ها ‌که مستقیما از تبلور ماگما در درون زمین ایجاد شده‌اند سنگ‌های آذرین درونی و آنهایی که از تبلور لاوای جاری بر روی سطح زمین ایجاد می‌شوند سنگ‌های آذرین بیرونی نامیده می‌شوند.

اگر قسمتی از مواد مذاب، در شکاف‌های زمین نفوذ کرده و در آنجا به سنگ تبدیل شود، به نام گانگ یا سنگ باطله معروف است.

فرآیند سخت شدن ماگما در اعماق زمین طی سه فاز عمده انجام میشود:

1- فاز اینترا ماگمایی: سنگ‌های آذرین درونی متعددی نظیر گرانیت، دیوریت، گابرو تشکیل می‌شود. گوهرهایی که در این فاز تشکیل می‌شوند عبارتند از: الماس، برخی از گارنت‌ها، پریدوت، لابرادوریت. مقدار مواد مذاب رو به کاهش می‌گذارد اما شمار کانی‌هایی که هنوز در این مرحله تشکیل نشده‌اند ‌و در ترکیب ماگما قرار دارند کم نیست و علت عدم تشکیل آنها عواملی چون دمای بالا، فشار زیاد، چگالی زیاد ماگما و سایر عوامل می‌باشد.

2- فاز پگماتیتی – پنوماتولیتی: گانگ‌ها در این مرحله تشکیل می‌گردند. پگماتیت‌ها سنگ‌هایی هستند که در این مرحله از نظر داشتن گوهرها غنی بوده و مهمترین گوهرهایی که در این مرحله وجود دارند عبارتند از: تورمالین، توپاز، بریل، آکوآمارین، کریزوبریل، ائوکلاز، فناسیت. به جز پگماتیت‌ها، انواع دیگری از سنگ‌های گانگ یافت می‌شوند که بر خلاف پگماتیت‌ها فاقد منابع و ذخایر گوهری هستند. هنگامی که ماده مذاب باقیمانده، در شکاف‌ها وارد می‌شود، بر روی سنگ‌های پوسته زمین اثر گذاشته و در سنگ‌های مجاور خود باعث انجام یک سری واکنش‌های فیزیکی وشیمیایی می‌گردد که در اثر این واکنش‌ها، دگرگونی مجاورتی روی داده و طی آن کانی‌های جدیدی اعم از گوهر یا غیرگوهر پدید می‌آید که از بین گوهرها می‌توان به یاقوت کبود، زمرّد و نفریت اشاره کرد.

3- فاز هیدروترمالی: بقایای ماگما يعنی محلول‌های آبی داغ موجود است. این محلول‌ها به واسطه تأثیر بر سنگ‌های مجاور و نفوذ در آنها سبب ایجاد گانگ می‌گردند. مهمترین آنها می‌توان گانگ باریت، کانگ فلوریت، گانگ کوارتز را نام برد. بسیاری از گوهرها که از زمره گروه کوارتز هستند در این مرحله پیدا می‌شوند.

این سه فاز، درون زمین و یا همان پوسته جامد زمین اتفاق افتاده و به مراحل سه گانه سنگ ساز درونی معروفند. اگر توده مذاب تا سطح پوسته خارجی زمین راه یابد آن وقت انفجار و آتشفشان سبب خروج آنها شده و روی زمین جاری می‌شوند. این مواد جاری خود سبب نوعی دگرگونی و ایجاد تعداد محدودی گوهر می‌شوند. البته  عوامل درونی به مراتب مهمتر و مؤثرتر در تشکیل گوهرها عمل می‌کنند و فقط تشکیل اپال و عقیق در ارتباط با جریان بیرونی مواد مذاب هستند که همراه با آن در آتشفشان بالا آمده و در نتیجه تبلور ایجاد شده‌اند.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]